Pasmo Jeleniowskie
Lokalizacja
Obszar obejmuje fragment drugiego co do wysokości pasma Gór Świętokrzyskich – pasma Jeleniowskiego. W skład obszaru wchodzą wzniesienia: Góra Jeleniowska (535m n.p.m), Szczytniak (553,7 m n.p.m), i Góra Wesołówka (468,6m n.p.m).
Charakterystycznym elementem pasma Jeleniowskiego, są występujące na zboczach rumowiska piaskowców kwarcytowych tzw. gołoborza. Największe z nich objęte są ochroną rezerwatową. Stoki porozcinane są licznymi dolinkami, w niektórych znajdują się źródliska dające początek potokom.
Ze względu na swoje wartości krajobrazowe, geologiczne i florystyczne (pierwotny las jodłowo-bukowy), pasmo Jeleniewskie wraz z otaczającym je obszarem podgórskim znalazło się w obrębie Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego. Najwyższe wzniesienia, czyli Szczytniak i Góra Jeleniowska – nie przekraczają 600 m n.p.m. ,a doliny rzek Dobruchny i Pokrzywianki są dość szerokie i pozbawione progów, to jednak teren ten zachował górski charakter. Potwierdzają to wrażenie rozległe widoki z partii szczytowych, strome zbocza, a przede wszystkim charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich liczne rumowiska piaskowców kwarcytowych zwane gołoborzami.
Dotychczasowe formy ochrony:
W obszarze Pasma Jeleniowskiego istnieją 3 rezerwaty przyrody nieożywionej.
Rezerwat „Małe Gołoborze”
W całej podszczytowej partii masywu Szczytniaka, góry będącej najwyższym szczytem w Paśmie Jeleniowskim, występują warstwy skalne widoczne na powierzchni w postaci pojedynczych odłamków lub niewielkich skupisk piaskowców kwarcytowych. Ich nagromadzenie w postaci blokowiska skalnego o powierzchni około 0,25 ha, tworzące małe gołoborze – znajduje na terenie rezerwatu „Małe Gołoborze”. Częściowej ochronie podlega tu zróżnicowany morfologicznie obszar z grzbietem górskim, północnymi i północno wschodnimi zboczami i doliną zanikającego okresowo potoku. W dolinie tego potoku, nieco poniżej szczytu, wyraźnie zaznaczają się małe wodospady i progi wodne o wysokości od 0,5 do 0,8 m.
„Rezerwat Szczytniak”
Rezerwat ten położony jest również na północnym stoku i także został utworzony dla ochrony gołoborza oraz odsłonięcia piaskowców kwarcytowych. Porastają je malownicze kępy mchów oraz grupy karłowatych brzóz, jarzębin i buków. Otoczone są starodrzewem jodłowo-bukowym. Okazałe egzemplarze buka i jodły osiągają wiek ok. 150 lat. W obrębie rezerwatu wyróżniono dwa zespoły roślinne: niżej położoną buczynę karpacką z żywcem gruczołowatym, turzycą odległokłosą, czartawą pospolitą i czyśćcem leśnym oraz kwaśną buczynę z domieszką brzozy brodawkowatej, jarząba pospolitego i topoli osiki z dominującą jeżyną gruczołowatą.
Rezerwat „Góra Jeleniowska”
Jest to geologiczny rezerwat położony w strefie grzbietowej Góry Jeleniowskiej Obejmuje swoją powierzchnią znaczną część grzbietu leżącego na zachód od jej szczytu. Powstałe w celu ochrony ostańcowych skałek i rumowisk skalnych zbudowanych, jak w całym paśmie Jeleniowskim, z piaskowców kwarcytowych. Ich wychodnie i skałki mierzące od 0,8 do 5 m wysokości są największą atrakcją rezerwatu. Na terenie rezerwatu znajdują się też naturalne zbiorowiska lasu bukowo-jodłowego. Dominującym zespołem roślinnym jest buczyna karpacka z udziałem jodły. Wiek drzew szacowany jest na ok. 100 lat, a w niektórych przypadkach nawet przeszło 120 lat.
Motywacja
Pasmo Jeleniowskie to jeden z większych kompleksów leśnych zajmujących część Pasma Łysogórskiego w Górach Świętokrzyskich. Zdominowana jest przez lasy bukowo-jodłowe (żyzne i kwaśne buczyny, wyżynne bory jodłowe) rzadziej grądy i łęgi, sporadycznie obejmuje łąki naturowe. Obszar porastają płaty lasu, w dużym stopniu naturalnego, o charakterze górskim z obecnością gatunków chronionych i górskich.
Zatem w przypadku wprowadzenia właściwych sposobów ochrony ekosystemów leśnych jest wysoce prawdopodobne spontaniczne odtworzenie się- charakterystycznej dla lasów naturalnych zoocenozy bezkręgowców. Sprzyja temu również bezpośrednia bliskość Świętokrzyskiego Parku Narodowego i istnieniu potencjalnych dróg migracji fauny z jego obszaru. Naturalnie włączenie Pasma Jeleniowskiego w granice ŚPN sprzyjałoby zwiększeniu jego bioróżnorodności. Dodatkowo występują dobrze wykształcone siedliska przyrodnicze – piargi i gołoborza krzemianowe.
Ponadto w runie leśnym występuje 28 gatunków roślin chronionych i 10 gatunków rzadkich m. in.
- lilia złotogłów
- tojad dzióbaty
- marzanka wonna
- kilka gatunków widłaków.
Na zboczach wąwozów występują murawy i zarośla kserotermiczne z specyficzną florą ciepłolubną:
- aster gawędka
- dzwonek syberyjski
Stwierdzono tu szereg rzadko występujących i zagrożonych gatunków zwierząt w tym:
- świdrzyk siedmiogrodzki (Polska Czerwona Księga Zwierząt kategoria EN) i kilka innych rzadko występujących, borealnych gatunków ślimaków
- ropucha paskówka
- traszka zwyczajna
- traszka górska
- puszczyk uralski
- dzięcioł zielonosiwy
- dzięcioł czarny
- orzechówka
- siniak.
Pasmo Jeleniowskie stanowi ważny obszar dla zimujących ptaków Gór Świętokrzyskich.
Wobec niewielkiej powierzchni Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego izolacji, włączenie w jego granice Pasma Jeleniowskiego pozwoli na zachowanie drożności szlaków migracji zwierząt i zachowanie populacji wielu gatunków w lepszym stanie.
Uwagi
Pasmo Jeleniowskie to popularne turystycznie miejsce , chętnie odwiedzane zarówno przez amatorów turystyki pieszej, jak i bushcraftingu. Ponieważ istnieją na jego obszarze formy ochrony przyrody nieożywionej, zasadne wydaje się objęcie ochroną również fauny i flory na tym terenie.
Galeria
